Жайлы жыл мезгілінің бірі — ыстық қайту

23 тамыз, онлайн «Халық Газеті» -- Баршаңызға сәлем, мен саяхаттағанды ұнататын Сисимін! Сіз таңғы самал мен кешкі қоңыр желдің салқын тартып, күннің аптап ыстығы да қайтып қалғанын байқаған боларсыз? Дәл солай, біз «ыстық қайту»амалын қарсы алдық. Ол - жазбен «қоштасудың белгісі». Мен қазір Шыңжаңның Қанасындамын. Менімен бірге жаздың аяғы мен күздің басындағы өлара сәттің сұлулығын сезініңіз.

«Қайту» дегеніміз «аяқталу» мағынасын білдіреді. Ыстық қайту амалы жазғы аптап ыстықтың беті ақырын қайта бастауынан дерек береді. Халық арасында «ыстық қайтуды үш мезгілге» бөлген, бірінші, бүркіттің азық аулауы, екінші, жер-әлемнің селдір тартуы, үшінші, астықтың пісіп, күзгі жиын-терін басталу. Олардың мағынасы бұлмезгілде жыртқыш аңдар азық аулап, қыстыңқамын жасаған, жер-әлем сарғайып, қурайды, атыздағы астықтар да пісіп, мол өнім жинала бастайды. Жыл амалдары жыл мезгілдерінің ең нәзік өзгерістерін көрсетіп бере алады, бұл да Қытай мәдениетіндегі адам мен табиғат арасындағы жарасымды өмір сүрудің образды көрінісі.

Қанаста алуан түсті жапырақтар мен бұтақтар бір-бірімен жарасым тапқан ақ қайың ағашы желмен тербеліп, сырнайдай сыңсыған үн шығарады, бұл күз мезгілінің сыбырлағанүніндей. Қанас өзені аңғарындағы қасқайған қарағайлар орман мұнаралары сияқты, ормандағы жапырақтар бейне аспаннан жауған алтын қиқым. Бал қауындар жиналып жатыр, қауынның қабығы жұқа, шырыны мол, бұл күн нұрының сыйы. Сары түске боялған жайлау төсінде төрт түлік мыңғырып,жергілікті Тува халқының ағаш үйлерінен шыққан түтіндер көкке көтеріліп, ауадан сүтті шай мен сары майдың иісі аңқиды.

Жапонияда адамдар ыстық қайтып, күз келген тұста хат жазып немесе құттықтау карталарын жолдап туыс-туған, дос-жарандарының амандығын сұрап, бір-біріне мезгіл алмасқан тұста денсаулығын күтуді тапсыратын болған. Қанастағы ағаш үйден Киотодағы сәлем хаттарға дейін, ыстық қайту амалы бізге жыл мезгілдерінің ағымы әрқашан ұлттық шекараларды еңсерген адамзатқа ортақ тіл екенін ескертеді.

«Салқын самал ыстық басып, күз келді,

тіршілік біткен жап-жаңа бір күзге енді». Ыстық қайту амалы - жаздан жемісті күзге саяхат. Қанастай байтақ, тыныш мекеннің күзі де ерекше. Сіз тұрған мекенге де күз келді ме? Бізбен ыстық қайту амалы туралы естеліктеріңізді бөлісіңіз.